لوله‌کشی سنتی و مدرن دو روش مختلف برای انتقال آب و مواد دیگر در ساختمان‌ها و پروژه‌های مختلف هستند که در این مقاله به آن می پردازیم.
برای اطلاع از لیست قیمت اتصالات نیوپایپ و لوله پنج لایه نیوپایپ با بازرگانی کشیشی نمایندگی لوله نیوپایپ تماس حاصل کنید.
مفاهیم و تعاریف سیستم‌های لوله‌کشی سنتی و مدرن
سیستم لوله‌کشی به نصب لوله‌های فلزی، پلاستیکی، سیمانی و غیره به منظور انتقال مایعات، گازها، و گاه جامدات کوچک گفته می‌شود. سیستم لوله‌کشی در ساختمان‌ها برای انتقال آب و گاز به منازل و باغچه‌ها و تخلیه فاضلاب به‌کار می‌رود. سیستم لوله‌کشی در ساختمان‌ها به دو نوع اصلی تقسیم می‌شود:
- سیستم لوله‌کشی آبرسانی: این سیستم وظیفه وارد کردن آب از شبکه‌های آب شهری یا چاه‌های عمقی به داخل ساختمان را دارد. این سیستم شامل درونده (لوله اصلی)، شیر قطع و وصل، کنتور، فشارسنج، فلتر، شیر تخلیه هوا، رگولاتور فشار، شیر تخلیه آب، لوله‌کشی انشعابات (رایزر) و فرعات (برنچ) است. این سیستم باید طوری طراحی شود که بتواند آب را با فشار مناسب، کافاف نظافت، بدون نوسان دمای زیاد و بدون صدای نامطلوب به تجهیرات نقطه پایان (آبگیر) منتقل کند.
- سیستم لوله‌کشی فاضلاب: این سیستم همه ضایعات ساختمان را به برون منتقل می‌کند. این ضایعات شامل پساب خانگی (آب شیرآلات)، پساب صنعتی (آب تجارات)، پساب حمام (آب توالت) و پساب باران است. این سیستم شامل لوله خروج (اسپوت)، لوله جمع کن (اسپول)، لوله خروج عمود (اسپول رایزر)، لوله خروج افق (اسپول هورایزونال)، لوله تخلیة هواء (وِنْت) است. این سیستم باید طوری طرّاحی شود که بتواند ضایعات را با سرعت مناسب، بدون انسداد، بدون بوی نامطلوب و بدون ایجاد فشار منفی یا مثبت در سیستم به شبکه فاضلاب شهری یا چاله چربی منتقل کند.
سیستم‌های لوله‌کشی سنتی و مدرن از نظر مواد و روش‌های استفاده شده در طراحی و اجرای آن‌ها متفاوت هستند. سیستم‌های لوله‌کشی سنتی عمدتاً از لوله‌های فلزی مانند آهن، گالوانیزه، مس، برنج و سرب استفاده می‌کردند. این لوله‌ها دارای وزن سنگین، قطر بزرگ، نصب دشوار، خوردگی زیاد و عمر کم بودند. سیستم‌های لوله‌کشی مدرن از لوله‌های پلاستیکی مانند پلی‌اتیلن، پلی‌پروپیلن، پلی‌وینیل کلراید، پلی‌بوتیلن و پلکسی گلاس استفاده می‌کنند. این لوله‌ها دارای وزن سبک، قطر کوچک، نصب آسان، خوردگی کم و عمر زیاد هستند. همچنین روش‌های اتصال لوله‌ها در سیستم‌های مدرن با استفاده از فلنج، اتصالات پلاستیکی، جوش خودکار و جوش القای الکترومغناطیس بهبود یافته‌اند.
مزایا و معایب سیستم‌های لوله کشی سنتی و مدرن از نظر کارایی، اقتصادی، زیست‌محیطی و اجتماعی
سیستم های لوله‌کشی سنتی و مدرن هر كدام دارای مزایا و معایب خود هستند که در جدول زیر به صورت خلاصه بیان شده است:
| سیستم های لوله كشی سنتی | سیستم های لوله كشی مدرن | |
| كارایی | – دارای قطر بزرگ و جریان كم هستند.
– دارای افت فشار زیاد در طول لوله هستند. – دارای خطر نشت آب و گاز هستند. – دارای صدای بالا در حالت جریان هستند. |
– دارای قطر كوچك و جریان بالا هستند.
– دارای افت فشار كم در طول لوله هستند. – دارای درزگیری عالی هستند. – دارای صدای پائین در حالت جریان هستند. |
| اقتصادی | – دارای قیمت پایین تر هستند.
– دارای هزینه نصب بالاتر هستند. – دارای هزینه نگهداری بالاتر هستند. – دارای عمر کوتاه تر هستند. |
– دارای قیمت بالاتر هستند.
– دارای هزینه نصب پایین تر هستند. – دارای هزینه نگهداری پایین تر هستند. – دارای عمر طولانی تر هستند. |
| زیست‌محیطی | – منبع تولید آلودگی و زباله هستند.
– باعث کاهش منابع طبیعی فلزات می‌شوند. – باعث کاهش کیفیت آب و گاز مصرفی می‌شوند. |
– منبع تولید زباله کمتر و قابل بازیافت هستند.
– باعث حفظ منابع طبیعی فلزات می‌شوند. – باعث حفظ کیفیت آب و گاز مصرفی می‌شوند. |
| اجتماعی | – مناسب برای ساختمان‌های قدیمی و تاریخی هستند.
– نیاز به نیروی انسانی بالاتر و مجرب تر دارند. – نسبت به تغییرات فناوری کمتر حساس هستند. |
– مناسب برای ساختمان‌های جدید و مدرن هستند.
– نیاز به نیروی انسانی کمتر و آموزش پذیر تر دارند. – نسبت به تغییرات فناوری بیشتر حساس هستند. |
روش‌ها و استانداردهای طراحی، نصب و نگهداری سیستم‌های لوله‌کشی
سیستم‌های لوله‌کشی سنتی و مدرن نیازمند رعایت روش‌ها و استانداردهای خاصی در مراحل طراحی، نصب و نگهداری هستند تا بتوانند عملکرد مطلوب و ایمنی لازم را داشته باشند. در این بخش به برخی از این روش‌ها و استانداردها اشاره می‌کنیم:
روش‌ها و استانداردهای طراحی: طراحی سیستم‌های لوله‌کشی باید با توجه به نوع سیال، شرایط عملیاتی، محل نصب، نوع ساختمان، نیازهای کاربران، قوانین و مقررات محلی و استانداردهای ملی و بین‌المللی انجام شود. برخی از استانداردهای مرتبط با طراحی سیستم‌های لوله‌کشی عبارتند از:
-
- ASME B31 این استاندارد مجموعه‌ای از کدهای طراحی لوله‌کشی صنعتی است که برای انتقال سیالات مختلف مانند آب، گاز، بخار، هوا، نفت، شیمیایی و غیره به کار می‌رود.
- IPC این استاندارد کد لوله‌کشی ساختمان است که برای طراحی سیستم‌های لوله‌کشی آبرسانی و فاضلاب در ساختمان‌های مسکونی و تجاری به کار می‌رود.
- NFPA این استاندارد کد حفاظت آتش نشانی است که برای طراحی سیستم‌های لوله‌کشی حفاظت آتش نشانی مانند اسپرینکلر، هیدرانت، شیرآلات و غیره به کار می‌رود.
روش‌ها و استانداردهای نصب: نصب سیستم های لوله كشی باید با توجه به نوع لوله ها، اتصالات، تجهیرات، شیرآلات، پیچیدهگی سیستم، شرایط محیطی، دستورالعمل های تولیدكننده و استانداردهای معتبر انجام شود. برخی از استانداردهای مرتبط با نصب سیستم های لوله كشی عبارتند از:
- ASME B31.1 این استاندارد روش‌های نصب لوله‌کشی صنعتی برای انتقال سیالات فشار قوی مانند بخار، گاز، نفت و غیره را تعیین می‌کند.
- ASME B31.3 این استاندارد روش‌های نصب لوله‌کشی صنعتی برای انتقال سیالات فشار ضعیف مانند آب، شیمیایی، هوا و غیره را تعیین می‌کند.
- ASME B31.9 این استاندارد روش‌های نصب لوله‌کشی ساختمان برای انتقال سیالات فشار قوی و ضعیف مانند آب، گاز، بخار و غیره را تعیین می‌کند.
روش‌ها و استانداردهای نگهداری: نگهداری سیستم های لوله كشی باید با توجه به نوع سیستم، نوع سیال، شرایط عملیاتی، دوره تعویض، دستورالعمل های تولیدكننده و استانداردهای مربوطه انجام شود. برخی از استانداردهای مرتبط با نگهداری سیستم های لوله كشی عبارتند از:
- API 570 این استاندارد روش‌های بازرسی، تعمیر، تغییر و نگهداری لوله‌کشی صنعتی برای انتقال سیالات فشار قوی مانند نفت، گاز، شیمیایی و غیره را تعیین می‌کند.
- API 574 این استاندارد روش‌های بازرسی، تعمیر، تغییر و نگهداری شیرآلات صنعتی برای کنترل جریان سیالات فشار قوی مانند نفت، گاز، شیمیایی و غیره را تعیین می‌کند.
- ASME PCC-2 این استاندارد روش‌های بازرسی، تعمیر، تغییر و نگهداری لوله‌کشی صنعتی و ساختمان برای انتقال سیالات فشار قوی و ضعیف مانند آب، گاز، بخار و غیره را تعیین می‌کند.
مطالعات موردی و تجربیات کاربرد سیستم‌های لوله کشی سنتی و مدرن در پروژه‌های مختلف
سیستم های لوله‌کشی سنتی و مدرن در پروژه های مختلفی كاربرد دارند که در این بخش به برخی از آن ها اشاره می كنیم:
- پروژه تخت جمشید: این پروژه که یکی از شاهکارهای هنر و معماری ایران باستان به شمار می‌آید. این پروژه در حدود ۲۵۰۰ سال پیش توسط پادشاهان هخامنشی ساخته شده است. در این پروژه، برای آبرسانی و زهکشی، از لوله‌کشی زیرزمینی کنده شده در دامنه کوه رحمت و در خود صفة کاخ‌ها بهره گرفته شده است. برای آبرسانی، آب باران کوهستان را به جویبارهای داخل صفة هدایت می‌کردند و برای زهکشی، آب باران سقف‌ها را به خندق‌های خارج از دیوار جنوبی منتقل می‌کردند.
- پروژه نفت خلیج فارس: این پروژه یکی از بزرگترین پروژه‌های نفت و گاز در جهان است که در حال حاضر توسط شرکت نفت خلیج فارس (PGPIC) اجرا می‌شود. در این پروژه از سیستم های لوله كشی مدرن برای انتقال نفت و گاز به صورت خام یا پالایش شده به صادرات یا داخل كشور استفاده می شود. برای انتقال نفت و گاز، از لوله‌های فلزی با روکش پلی‌اتیلن یا پلی‌پروپیلن به منظور مقاومت در برابر خوردگی، فشار، دما و ضربه استفاده می‌شود. برای اتصال لوله‌ها، از روش‌های جوش خودکار و جوش القای الکترومغناطیس به منظور اطمینان از درزگیری و مقاومت مکانیکی استفاده می‌شود.
چالش‌ها و راهکارهای توسعه و ارتقای سیستم‌های لوله‌کشی در ایران
سیستم های لوله كشی سنتی و مدرن در ایران با چالش های مختلفی روبرو هستند که در این بخش به برخی از آن ها و راهكارهای پیشنهادی برای حل آن ها اشاره می كنیم:
- کمبود استانداردهای ملی و بین‌المللی: یکی از چالش‌های اصلی در زمینه سیستم‌های لوله‌کشی، کمبود استانداردهای ملی و بین‌المللی مناسب و به روز است. بسیاری از استانداردهای موجود قدیمی، نامناسب، نامعتبر یا نامفهوم هستند. این کمبود باعث می‌شود که طراحان، مجریان و بازرسان با مشکلات فنی، قانونی و کیفی روبرو شوند. راهکار پیشنهادی برای حل این چالش، تدوین و تصویب استانداردهای جدید با توجه به نیازهای کنونی و آینده بازار، تطابق با استانداردهای بین‌المللی پذیرفته شده، همکاری با سازمان‌های استانداردسازی داخلی و خارجی و آموزش و اطلاع رسانی به ذینفعان است.
- کمبود دانش فنی و آموزش عملی: چالش دیگری که در زمینه سیستم‌های لوله‌کشی سنتی و مدرن وجود دارد، کمبود دانش فنی و آموزش عملی مناسب برای طراحان، مجریان و بازرسان است. بسیاری از افراد مشغول به کار در این حوزه، فاقد مدارک تحصیلی، گواهینامه حرفه‌ای، تجربه کافی یا دسترسی به منابع آموزشی هستند. این کمبود باعث می‌شود که کیفیت کار، رعایت استانداردها، رفع خطاها و پاسخگویی به نیازهای مشتریان کاهش یابد. راهکار پیشنهادی برای حل این چالش، ارتقاء سطح تحصیلات و آموزش‌های حرفه‌ای برای طراحان، مجریان و بازرسان با توجه به نوع سیستم، نوع سیال، نوع پروژه و نوع استاندارد، ایجاد و توسعه منابع آموزشی مانند کتاب‌ها، مقالات، فیلم‌ها، نرم‌افزارها و غیره و انجام کارآموزی و بازدید عینی از پروژه‌های موفق است.
- کمبود تجهیرات و تأسیرات مناسب: چالش بعدی که در زمینه سیستم‌های لوله‌کشی سنتی و مدرن مطرح است، کمبود تجهیرات و تأسیرات مناسب برای نصب و نگهداری سیستم های لوله كشی است. تجهیرات به شیرآلات، فلنج‌ها، اتصالات، سنسور‌ها، فشارسنج‌ها، فلتر‌ها و غیره گفته می‌شود که برای کنترل جریان سیال در لوله ها به كار می رود. تأسیرات به دستگاه های جوش، بُر، پیچ گوشتی، آچار، پمپ، كمپرسور و غیره گفته می شود كه برای نصب و نگهداری لوله ها به كار می رود. بسیاری از تجهیرات و تأسیرات موجود در بازار كیفیت پائین، قیمت بالا یا قطعه یابی دشوار دارند. این كمبود باعث می شود كه نصب و نگهداری سیستم های لوله كشی با مشكلات فنی، زمان بر، هزینه بر و خطرناك مواجه شود. راهكار پیشنهادی برای حل این چالش، تولید و واردات تجهیرات و تأسیرات با كیفیت بالا، قیمت مناسب و قطعه یابی آسان با توجه به نوع سیستم، نوع سیال، نوع پروژه و نوع استاندارد، ارزیابی و اعتبارسنجی تجهیرات و تأسیرات قبل از خرید و استفاده و آموزش و اطلاع رسانی به ذینفعان است.
- کمبود نظارت و بازرسی مناسب: چالش آخری که در زمینه سیستم‌های لوله‌کشی سنتی و مدرن مورد بحث قرار می‌گیرد، کمبود نظارت و بازرسی مناسب بر روی طراحی، نصب و نگهداری سیستم‌های لوله‌کشی است. نظارت و بازرسی به فعالیت‌هایی گفته می‌شود که برای اطمینان از رعایت استانداردها، کیفیت کار، ایمنی سیستم و رضایت مشتریان انجام می‌شود. بسیاری از پروژه‌های لوله‌کشی در ایران فاقد نظارت و بازرسی مناسب هستند. این کمبود باعث می‌شود که سیستم‌های لوله‌کشی دچار عیوب، خطاها، تخلفات، حوادث و شکایات شوند. راهکار پیشنهادی برای حل این چالش، تعریف و تعیین شاخص‌ها، معیار‌ها، روش‌ها و فرآیندهای نظارت و بازرسی براساس استانداردهای ملی و بین‌المللی، تخصص و تجربه ناظران و بازرسان، همکاری و هماهنگی بین ذینفعان و اجرای نظارت و بازرسی به صورت دوره ای، پیوسته و تصادفی است.
نتیجه گیری
در این مقاله سعی شد تا سیستم های لوله كشی سنتی و مدرن را از نظر مفاهیم، تعاریف، مزایا، معایب، روش ها، استانداردها، مطالعات موردی، چالش ها و راهكار ها مقایسه كنیم. براساس این مقاله می توان نتیجه گیری كرد که:
- سیستم های لوله كشی سنتی دارای قابلیت ها و كاربردهای خود هستند كه در پروژه های قدیمی و تاریخی به خوبی عملكرد داده اند.
- سیستم های لوله كشی مدرن دارای قابلیت ها و كاربردهای جدیدی هستند كه در پروژه های جدید و مدرن به خوبی عملكرد می دهند.
- سیستم های لوله كشی سنتی و مدرن نیازمند توسعه و ارتقای دائمی هستند تا بتوانند پاسخگوی نیازهای فزاینده بازار، مشتریان و ذینفعان باشند.
- سیستم های لوله كشی سنتی و مدرن نیازمند رعایت استانداردها، دانش فنی، آموزش عملی، تجهیرات و تأسیرات مناسب، نظارت و بازرسی مؤثر هستند تا بتوانند كارایی، اقتصادی، زیست محیطی و اجتماعی مطلوب را داشته باشند.
